Essai de contribution à l’étude de géographie linguistique en Kabylie: Application sur le vocabulaire du lait

Loading...
Thumbnail Image

Date

2019

Journal Title

Journal ISSN

Volume Title

Publisher

UNIVERSITE MOULOUD MAMMERI TIZI-OUZOU

Abstract

Tutlayt tamaziɣt, tesɛa tuget n wawalen di timawit. Imi, tebḍa ɣef tmeslayin yeṭfen timnaḍin yemxalafen, di tefriqt ugafa (Lezzayer, Lmaruk, tunes, …) alama d igrawen n Kanari. Asemres d usenqed n tmeslayin-agi s telqay, yettili-d s wefran n tulmisin icuden ar temsislit d unamek n yal talɣa. Tasnilest,d annar igemren iferdisen-agi s umata, yal ahil seg-s, yesefham-d amur agejdan di tmeslayt, ama d anamek, d asusru, d talɣa yettnernin deg akud, akken d aɣen tetteg-d allalen s wayes nesrusu tamḍawit n yal awal ɣef tejridt tarakalant, d ayen yerzan ar tesnilest tarakalant. Tasnilest tarakalant n tutlayt taqbaylit, tella-d s isnelsiyen ay as-id-yefkan udem amezwaru (Basset, Galand, Lafkioui, Madoui, …), i d-gemren amur s wazal-is deg tarakalt taqbaylit, tamaziɣt sumata (Amedya n Basset yesemresen daɣen tamḍawit tamaziɣt di rif n Lmaruk). Ad neɛreḍ ad neḍfer illugan d-sersen d imusnawen-agi. Ad nwali amek tega iẓuran temḍawit-agi, ama deg ususru neɣ deg unamek ? D acu tt-yeğğan ur tettili ara s tuget deg kra n immuren n tarakalt yemqaraben ? D wamek nezmer ad nesenqed yiwen wawal, ad d-igemren akk timnaḍin-agi, i wakken ad yili d allal iseḥḥan deg tezmamin n uslugen n teqbaylit, n tmaziɣt s akin, i wakken ad ttettwaselmed ? d iseteqsiyen ay d-nesers deg umecwar n tezrawt-nneɣ. Deg unadi-agi nneɣ, neɛreḍ ad d-nesdukkel amawal yerzan ar uyefki, ama d winn llmal d win n tmeṭṭut, ad nesemres tamḍawit d-yettbanen teṭṭef deg aṭas n temnaḍin n lleqbayel. Neṭṭef 20 n temnaḍin yellan ddukklent d lleɛruc, seg tid Llebḥar, assif n sibawu, (At Ԑisi, Igucdalen, …), akkin ar tama (At Mlikec, Tamrijt), d asaru nenğer, i wakken ad nesaweḍ ad d-nezzi s telqay i yimukan-agi n tmurt n lleqbayel, ara aɣ-d-yefken tulmisin-nsen. Imi neffeɣ ar tmura-agi, nefka awal i yemselɣa (tilawin) ixedmen si zzik llmal d uyefki, nexter-itent axaṭar n nutenti ay teɛna temsalt, ad aɣ-d-rrent ɣef yisemawen yemgaraden n uyefki n tyemmat, nezra d akken yuɛer i wakken ad tawiḍ tameṭṭuut ad k-id-tini s telqay ayen ilaqen i wnadi-nneɣ, ladɣa iwahil aseddawan. Ihi, yiwet n tmettut i temnaḍt isusheleɣ mliḥ llxedma, awal yedfer wayed, nejmeɛ-d almi d 16 n imawalen. Neḍfer di tezrawt n wawalen-agi, taggayt n Basset deg ahil-is ɣef tfekka n umdan deg 1929 di tmurt n Lleqbayel, anda nesaweḍ ar 6 n talɣiwin s umata : Adɣes, ayefki, ikil, iɣi,udi d ugugli , talɣiwin-agi ṭfent tuget n temnaḍin, ala di kra n imesla adaxs, aceffay, aguglu,… maca anamek qrib d yiwen. Ma d ayefki n tmeṭṭut, yegga amkan s wazal-is deg tmetti taqbaylit, anda yal tameṭṭut tesfuggul-it s waṭas n yenzan d isefra, imi deg-s akk i tella tezmert n llufan : d adɣes. Ar tagara, ayefki ar imaziɣen imara yesɛa azal a gejdan, ttegen-d yis-s yal ssenf, d tagula d-yewwin amkan-is si zzik. D ayen i aɣ-yemmalen iwakken neẓẓa-d yal talɣa deg tejridt tarakalant ilaqen, akken ad nwali amek ttemyeḍfarent, anda nejemaɛent s waṭas. D ahil i wumi nesḥasef llexsas n kra temnaḍin, imi taswiɛt n sin iseggasen-agi ineggura ur aɣ-tsuɛed ara, meɛna nmuqqel atas n tamiwin, d-yefkan talɣiwin yemgaraden, ahat, ɛawnen-teɣakken ad d-nini, imsulɣa n tmurt n Leqbayel seknen-d yal tameslayt ur temxalaf ara mliḥ, d tin yettuɣal ar yiwet n talɣa nettu neɣ tesnenrna kra n imesla deg-s di kra kan n tmura s wakken teneɛzal. D tazrawt uɣur sawḍen isenilsiyen n tesnilest tarakalant uqbel-nneɣ, yesbegan-d akter abrid ara nesnerni ar zdat, d ilugan ara d-ijemɛen imawalen-agi deg yiwet n talɣa, yis-s ara d-nsileɣ tutlayt iweqmen i uselmed.

Description

30cm; 59p.

Keywords

Citation

Etudes Linguistiques Amazighes