Analyse linguistique des néologismes contenus dans le roman « Ighil d wefru » de Salem ZENIA
Abstract
Tutlayt n tmaziɣtdeg-s ddeqs n tantaliyinyettwaferqen di tmurt n tmazɣa, ama di
Lezzayer, Lmerruk, Tunes, Libya, Maṣer, Nniǧer, Mali, Muritanyaakked Burkina
Fasu.Tutlayt-qgitettwaɣmer s kra n ntutlayinnniḍentimeqqranin n tɣerma.
ZikTamaziɣttella kan di timawit, urtettwaru ara, tuɣalin-isɣer tira ur d-telli ara
armi d lqernwis 19 sɣurkra n yisdawaneniberraniyenixedmenkra n
inadiyenɣeftmaziɣtam : Basset.A, Picard…, uɣalenḍefren-tenimusnawen n
tutlaytimaziɣen. Iban-d way-agi s tira n kra n wamudeniseklanenyesɛanazalakkedddeqs
n yeḍrisen d tmucuha d kra n wungalenam uḍris n BelɛidAtƐli « Lwali n wedrar ».
Seguseggas 1990 ddeqs n wungalenyuran s tmaziɣt.
Aɛeddi n tutlayt n tmaziɣtɣer tira, iḥettemfell-as ad tekcemdegwaṭas n taɣulin n
unadi d uselmed, s way-agi terra ɣeruḥric n usnulfu n wawalenimaynuten« tamannut ».
Deguseggas 1940 bdan-d leqdicat d unadiɣefwawalen-agi imaynutensɣurkra n
yimeɣraseniqbayliyenittekkandegumussuaɣelnawazzayri s ccnawiiɣelnawen,
garwawalen-a nesɛa : amaziɣ, tilelli, tagreɣlant, tamaziɣt…atg. Deguseggas n 1974,
Mouloud AtMɛemmeryessufeɣ-damawalamenzu di tmaziɣt « Amawal n tmaziɣttatrart »
akked « tajerrumt n tmaziɣt » deguseggas n 1976, uɣalenrnan-d kra n
leqdicatyecbanwigi di tutlayt n tmaziɣt.
Tazṛawtnnteɣtella-dɣeftmannutdegyiwen n wungalyuran s tmaziɣtsɣur ZENIA
Salem deguseggas n 2002, ungal agi yella-d d azɣan n wanhilanesdabu d lbaṭel i diḍerrun di tmurt n Lezzaayerdegyiwetakken n tallit. Degungal agi « Iɣil d Wefru »
yettmeslay-d umaruɣefumennuɣn udabu d wedrim d tekriṭ, tayriakkedtmedyazt.
Mi neɣraungal, nekkes-d awalenimaynutenyessexdemumaru (azal n 317n
wawalen), neɛreḍnexdem-asentasleḍttaleɣseddasitsyenakinnɛeddaɣertarrayin n usnulfu
n wawalenakkedteɣbula ansa i d-ttwakksen d taɣulinnsenyemxallafen.
S way-agi, neɛreḍnerra-d tiririyinɣefyisteqsiyen-agi:
-Ma uryezmiraraumaru ad d-yessenfalitiktiwin-is neɣ ad d-yalestihkayin s
wawaleniqburen, acu-ten wallalenarayessexdem?
-Anta tiɣbulasegwacu d-yewwiZenia.Sawalnuten d wamekttwalɣen?